To νέο σας βιβλίο που εξηγεί την ιστορία και τις αδικίες του καπιταλισμού, απευθύνεται στην 13χρονη κόρη σας, την Ξένια. Ποια ήταν η γνώμη της;
Η κόρη μου είναι ο πιο σκληρός κριτής μου, οπότε, ακόμα κι αν της αρέσει κάτι, είναι πολύ φειδωλή στις φιλοφρονήσεις. Υπό αυτή την έννοια, χάρηκα με τα ενθαρρυντικά της λόγια που ήταν κάτι του τύπου:”Δεν είναι πολύ κακό.”
Την ενδιαφέρουν τα οικονομικά;
Καθόλου, αλλά ενδιαφέρεται πολύ για την πολιτική, αν και δε θα το έλεγε η ίδια. Ενδιαφέρεται για πολιτικά θέματα όπως ο φεμινισμός, ο ρατσισμός και η ανισότητα. Δε θα έλεγε ποτέ επί λέξει “Με ενδιαφέρει η πολιτική.” Αλλά η ουσία είναι που μετράει και όχι οι ταμπέλες.
Πως ήταν να γράφετε για την οικονομία σε με σχετικά απλή γλώσσα; Σας έκανε να αναστοχαστείτε σχετικά με τις απόψεις σας;
Ήταν μια διαδικασία πολύ διασκεδαστική και συνάμα πολύ απαιτητική. Ήταν χαρά μου να απευθύνομαι σε αναγνώστες χωρίς θεωργτικά βαρύδια, αλλά και μεγάλη πρόκληση να πρέπει να μιλήσω για τον καπιταλισμό χωρίς να αναφέρομαι καν στον… καπιταλισμό. Εν τέλει, πρέπει να μπορείς να το κάνεις αυτό για να αποδείξεις στον εαυτό σου ότι ξέρεις πραγματικά για τι μιλάς. Η εμμονή σε περίπλοκους τεχνικούς όρους κρύβει αδυναμία καταννόησης.
Θέλετε να βελτιώσετε τον καπιταλισμό ή να τον εξαλείψετε;
Both. Capitalism cannot end by sheer willpower. As we all know, it was a spectacular failure of the left to try to end capitalism. Capitalism has to be moderated and stabilised, because its deep crisis, as we see today, is that it does not encourage humanism. It encourages misanthropy. We must stabilise the situation and have a discussion about how the new technologies can be put to use for humanity.
Και τα δύο.Ο καπιταλισμός δε θα εξαλειφθεί μόνο με τη δύναμη της θέλησης. Όπως ξέρουμε, η Αριστερά απέτυχε θεαματικά να εξαλείψει τον καπιταλισμό. Ο καπιταλισμός πρέπει να σταθεροποιηθεί, γιατί, όπως βλέπουμε σήμερα, η κρίση του δεν ενθαρρύνει τον ανθρωπισμό αλλά τη μισανθρωπία. Πρέπει να σταθεροποιήσουμε την κατάσταση ώστε να αρχίσουμε να συζητάμε σοβαρά το πως οι νέες τεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά την ανθρωπότητα υπερβαίνοντας την καπιταλιστική οργάνωση της ζωής μας.
Γράψατε το βιβλίο στο πανέμοφρο σπίτι σας στην Αίγινα με θέα το Σαρωνικό. Θα θέλατε ένα κόσμο όπου κανείς δε θα μπορεί να απολαμβάνει τέτοιου είδους υλικά προνόμια;
Όχι, θα ήθελα έναν κόσμο όπου είμαστε όλοι προνομιούχοι, και κατά μία έννοια είμαστε, γιατί πιστεύω ότι η ομορφιά μας περιβάλλει, αρκεί να επιτρέπουν οι κοινωνικές συνθήκες να την απολαύσουμε, να παύσει το κέρδος του ενός να βασίζεται στην δυστυχία ενός άλλου, και βέβαια να μην καταστρέφουμε το περιβάλλον. Το πιο σημαντικό συστατικό της ευτυχίας είναι να μπορείς να έχεις τον έλεγχο της ζωής σου, να διαλέγεις αυτούς που σε συντροφεύουν, τα πρότζεκτ στα οποία δουλεύεις. Αν μπορείς να το κάνεις αυτό, ο κόσμος γίνεται ομορφότερος γύρω σου. Πιστεύω αυτό είναι ένα προνόμιο που όλοι μπορούμε να έχουμε.
Γράφετε ότι δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να σκεφτεί ότι η φτώχια των άλλων μπορεί να είναι αποτέλεσμα της ίδιας διαδικασίας που οδήγησε στα δικά μας αγαθά ή κέρδη. Απολαμβάνετε τις όποιες ανέσεις σας λιγότερο γνωρίζοντας τα παραπάνω;
Πρώτα απ’όλα ναι, έχετε απόλυτο δίκιο. Τα προνόμια προέρχονται από την εκμετάλλευση. Κανείς δεν μπορεί να έχει εκατομμύρια στην τράπεζα (κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωσή μου, παρά τις περί του αντιθέτου ανοησίες που γράφονται) και να πιστεύει ότι τα κέρδισε με τη δουλειά του. Όμως, δευτερευόντως, να αναφέρω ότι γείτονάς μας στην Αίγινα είναι ένας αγρότης που έχει ακριβώς την ίδια θέα. Πιστεύει ότι είναι προνομιούχος κι αυτός, αλλά με άλλη έννοια. Η ευτυχία σπάνια είναι σε συνάρτηση των προνομίων που μοιράζει τόσο άνισα ο καπιταλισμός.
Στη συμβουλευτική επιτροπή του DiEM25 βρίσκεται ο Τζούλιαν Ασάνζ, ένας Αυστραλός που διαφεύγει του ευρωπαϊκού νόμου στην πρεσβεία του Εκουαδόρ. Είναι το κατάλληλο πρόσωπο να συμβουλεύει για την Ευρώπη;
Εϊμαι περήφανος για τη φιλία μου με το Τζούλιαν. Θα προσέξατε ότι η Σουηδή εισαγγελέας απέσυρε κάθε σκέψη άσκησης δίωξης εναντίον του. Φαντάζει τουλάχιστον περίεργο που θεωρείται ένοχος ενώ δεν απαγγέλθηκαν καν κατηγορίες εναντίον του. Ο Ασάνζ διώκεται ουσιαστικά για έναν απλό λόγο: γελοιοποίησε τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και έβγαλε στην επιφάνεια εγκλήματα πολέμου. Τα Wikileaks είναι ένα λαμπρό παράδειγμα του πως μπορεί κανείς να αποκλαύψει τις πράξεις και το ποιόν του Μεγάλου Αδελφού στρέφοντας την ίδια του την τεχνολογία εναντίον του. Για αυτό ο Τζουλιάν είναι, επί της ουσίας, κρατούμενιος στην πρεσβεία του Εκουαδόρ στο Λονδίνο υπό συνθήκες που ο ΟΗΕ χαρακτήρισε “παράνομη κράτηση”.
Να πιστέψουμε δηλαδή ότι οι κατήγοροί του συμμετείχαν σε σκευωρία με σκοπό την έκδοσή του στις ΗΠΑ;
Δε με ενδιαφέρουν οι εικασίες. Αυτό που ξέρω είναι ότι στη Σουηδία δεν κατηγορήθηκε τελικά για τίποτα. Τώρα οι ΗΠΑ δήλωσαν ξεκάθαρα ότι βρίσκεται εν εξελίξει δικαστική δίωξη εναντίον του για “κατασκοπεία”. Αν καταλήξει να δικαστεί στις ΗΠΑ με αυτή την κτηγορία, η δίκη θα είναι μια παρωδία, μια ντροπή: Οι δικηγόροι του δε θα λάβουν καν στα χέρια τους τη δικογραφία. Θα διεξαχθεί κεκλεισμένων των θυρών και θα τον εξαφανίσουν σε μια φυλακή υψίστης ασφαλείας για πάντα. Κανένας φιλελεύθερος άνθρωπος δεν μπορεί να δεχτεί μια τέτοια διαδικασία.
Διατηρείτε κάποια σχέση με τον πρωην φίλο σας, τον κύριο Τσίπρα;
Όχι, γιατί δεν πιστεύω ότι έχει κάτι που να μπορεί να μου πεί. Για να μπορεί να συνεχίζει την πορεία που επέλεξε, πρέπει να πείσει τον αυτό του με ένα αφήγημα που και ο ίδιος ξέρει ότι είναι αβάσιμο. Άρα κάθε συζήτηση μεταξύ μας θα ήταν σύντομη και ανώφελη.
Πιστεύετε ότι στο βάθος ο Κόρμπιν ήταν υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ;
Πιστεύω ότι πείστηκε από επιχειρήματα όπως αυτά που του εκφράσαμε ο Τζον ΜακΝτόνελ κι εγώ. Δεν είναι ασυνέπεια να πιστεύεις ότι δεν έπρεπε να μπεις στην ΕΕ, αλλά, άπαξ και μπήκες, ότι είναι λάθος να φύγεις. Η κριτική που του γίνεται ότι δεν είναι παθιασμένος με την Ευρώπη είναι γελοία. Κανένας δεν μπορεί να παθιαστεί με αυτή την Ευρώπη. Κάνουμε σφοδρή κριτική στην Ευρώπη αλλά δεν προτείνουμε να βγούμε από αυτή. Πιστεύω πως αυτή είναι η θέση την οποία κατέληξε να υποστηρίζει και ο Τζέρεμι Κόρμπιν.
Mε τι άλλο αχολείστε αυτή τη στιγμή, εκτός από τη συγγραφή και το DiEM25;
Το μέγα μέρος του χρόνου μου το επενδύω στο DiEM25 και στην συγγραφή άρθρων και βιβλίων. Περί την μία φορά τον μήνα κάνω εμπορικές διαλέξεις – εν μέρει για τα προς το ζην της οικογένειάς μας και εν μέρει για να υποστηρίξω οικονομικά το DiEM25. Είναι συναρπαστικό να πηγαίνω στο Αμβούργο και να δίνω δύο διαλέξεις σε μια μέρα – το πρωί σε 500 Γερμανούς τραπεζίτες και το απόγευμα σε 1000 ακτιβιστές του DiEM25, να εκφωνώ τον ίδιο πάνω-κάτω λόγο, και να εισπράττω τη ίδια θερμή αποδοχή και από τα δύο ακροατήρια! Αυτό επιβεβαιώνει σε τι βαθιά κρίση βρίσκεται η Ευρώπη!
Φέτος είναι η 100η επέτειος της Οκτωβριανής Επανάστασης. Βλέποντας την κληρονομιά που άφησε, πιστεύετε ότι είναι μια επέτειος που αξίζει εορτασμού;
Απολύτως. Φυσικά, όμως, όπως κάθε επανάσταση στο τέλος κατέληξε άσχημα. Για αυτό οι εορτασμοί όμως πρέπει να περιέχουν πολλά στοιχεία κριτικής. Εϊναι μια διαλεκτική διαδικασία κατά την οποία γιορτάζουμε και θρηνούμε ταυτόχρονα. Αυτό που ισχύει όμως όχι μόνο για την επανάσταση αλλά και για κάθε καλό έργο τέχνης, θεάτρου, κινηματογράφου…
ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΥΤΗ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ, ΟΠΩΣ ΔΗΜΟΣΙΕΤΗΚΕ ΣΤΗΝ GUARDIAN, ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ.